فناوری های فرهنگی و اقتصاد
سلام
امروزه فناوری های فرهنگی تبدیل به بستر اصلی ارتباطی انسان و فرهنگ
شده اند و عمده تغییر و تحولاتی که در فرهنگ جوامع اتفاق میفتد ناشی از تحولات ایجاد شده در فناوریهای فرهنگی است. لذا تسلط بر مجموعه این فناوریها، باعث افزایش توان تاثیرگذاری بر
ارتباطات و تعاملات مابین جامعه و فرهنگ خواهد شد.
از جمله ی این فناوریها که به حوزه ی فناوری اطلاعات و
ارتباطات نیز بسیار مرتبط است، میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
- فناوری های نوین تلویزیونی همچون Smart TVs؛ IPTV؛IP media ؛...
- فناوریهای حوزه بازی های رایانه ای
- فناوریهای حوزه پویانمایی یا همان انیمیشن خودمان
- کاربرد پویانمایی در جلوه های ویژه دیجیتال
- موسیقی و فناوریهای جدید مرتبط در تولید و توزیع
- فناوری های نوین سینمایی همچون فناوریهای سه بعدی و ..
- رسانه های اجتماعی مثل شبکه های اجتماعی قدیمی چون فیسبوک و لینکد این و شبکه های موبایلی جدید چون وایبر و ..
- فناوری های نوین آموزشی
فناوریها و صنایع متداولی که می‌شناسیم، محصولاتی تولید می‌کنند که تنها ارزش فیزیکی دارند و ماده‌ی اولیه آنها را طبیعت فراهم می‌کند. اما صنایع فرهنگی، ماده اولیه تولیدات خود را از ذوقیات، احساسات و تراوش‌های ذهنی افراد خلاق در فرهنگهای مختلف می‌گیرد؛ و آنچه ارزش این تولیدات را رقم می‌زند، "درونمایه"ی آنها است که یک پیام فرهنگی- معنوی را به مخاطبان خود انتقال میدهد و از این طریق بر ذهن، روح، احساسات، و ادراکات آنان تاثیر می‌گذارد.
فناوریها
و صنایع فرهنگی دامنه ی فعالیتهای وسیعی را شامل می شوند. اما از این
بین، آنهایی که به نوعی با فناوریهای اطلاعات و ارتباطات تداخل و مناسبت
دارند حوزه ی تاثیرگذاری وسیعتری یافته و بیشتر مورد توجه بخش دولتی - از
حیث سیاستگذاری- و بخش خصوصی - از حیث سودآوری- در کشورهای توسعه یافته
میباشند.
سیاستگذاری در بدنه ی فرهنگی نظام و اهمیت فناوری فرهنگی
با انتخاب، توسعه و تسلط بر فناوریهای فرهنگی نوین، میتوان بر بسیاری از مشکلات ناشی از فرهنگهای غلط رواج یافته غلبه کرده و حتی «فرهنگ نو»یی را سامان نهاد. میتوان گفت فناوری فرهنگی قدرتمندتر موجب
· ارتقای امنیت اجتماعی
· ارتقای سطح فرهنگ ایرانی-اسلامی
· گسترش نفوذ پیام انقلاب اسلامی به اقصا نقاط جهان و البته به نسلهای بعدی انقلاب
· حفظ هویت های دینی و ملی
میگردد. لذا حمایت هدفمند و ویژه جهت ارتقای توانمندی فناورانه بخش خصوصی و دولتی در این بخش، از اهمیت بسزایی برخوردار است.
فناوریهای فرهنگی و سهم آنها در اقتصاد
روند شناسی در سهم فعالیتهای مختلف در اقتصاد نشان میدهد با شروع قرن نوزدهم اقتصاد کشاورزی که در اکثر نقاط جهان غالب بود به سمت اقتصاد صنعتی حرکت کرد، به این مفهوم که سهم صنعت در ایجاد ارزش اقتصادی از کشاوزی پیشی گرفت. سپس از اواسط قرن بیستم شاهد تحول دیگری در اقتصاد بودیم و آن این بود که نقش خدمات و اطلاعات در ارزش کل اقتصاد دنیا به مراتب نسبت به نقش صنعت افزایش یافت - منظور از صنعت البته صنعت تولید کالای فیزیکی[1] و کارخانجات است- . در نتیجه در چند دهه ی اخیر صنعت کالاهای غیر فیزیکی یعنی صنایع خدمات، فرهنگی و اطلاعات سهم بسیار بزرگتری را در ارزش آفرینی برای اقتصادهای بزرگی همچون ایالات متحده، نسبت به صنایع کشاورزی و کارخانجات داشته است. بعنوان مثال میتوان به گزارش منتشر شده در سایت رسمی وزارت امور خارجه آمریکا اشاره کرد که با اشاره به تغییرات مذکور در روند کلی اقتصاد جهان میافزاید: در سال 2009 ، حدود 67 درصد از تولید ناخالص داخلی ناشی از تولیداتِ خدمات به وسیلهی بخش خصوصی بوده و این درحالی است که سهم تولیدات کارخانجات در تولید ناخالص داخلی تنها 20 درصد بوده است.[2]
همچنین میتوان این روند را از جنبه های دیگر بررسی کرد. میتوان گفت هرچه توان ارزش آفرینی اقتصاد جهانی گسترش مییابد توجه به نیازهای عالیتر بشری به عنوان منبعی در ایجاد ارزش اقتصادی نیز افزایش مییابد. به راحتی میتوان دریافت که این توجه اکنون به سمت ارضای نیازهای فرامادی بشر است. برای مثال میتوان به رشد حیرت انگیز و روز افزون رسانههای اجتماعی همچون فیس بوک در اینترنت اشاره کرد که طبق آخرین برآوردها بیش از نیم میلیارد عضو فعال در این شبکه حضور دارند. در پس پردهی حضور در رسانههای اجتماعی ارضای نیازهای فرامادی همچون ارتباط بیشتر با همنوعان، جلب توجه و ... نهفته است.
مثال دیگر از چرخش اقتصاد جهانی به سمت نیازهای فرامادی بشر، ارزش بخشی از صنعت فرهنگی[3] اروپاست که طبق یک گزارش رسمی، فقط در سال 2008 حدود 860 میلیارد یورو (6.9 درصد از GDP اروپا) بوده و تقریبا 14 میلیون شغل پایدار (6.5 درصد از نیروی کاری اروپا) ایجاد کرده است. در ادامه ی گزارش مذکور[4]، آمده است: «در سالهای آتی با توجه به گسترش دسترسی به پهنای باند بالاتر در فناوری ارتباطات و تسلط بیشتر فناوری اطلاعات بر این صنایع - درنتیجه رشد سهم بازار محتواها و محصولات دیجیتالی در صنعت نسبت به محصولات سخت افزاری- فرصتهای جدید بسیار زیادی در صنایع فرهنگی جهت ایجاد بازارهای جدید رخ خواهد داد که لزوم توجه بخش خصوصی و دولتی را به بهرهمندی هرچه بیشتر از آنها در جهت اهداف خود میطلبد».
البته ارائه ی آمارهای جهانی به این معنا نیست که در داخل کشور ما وضعیت به گونه ی دیگری است. بلکه حتی به نظر برخی کارشناسان، به دلیل ویژگیهای خاص فرهنگی و دینیِ جامعهی ما، سطح اقبال عمومی به صنایع فرهنگی بالاتر از سطح معمول دنیاست. برای مثال تنها در مورد بازیهای رایانه ای، فروش رسمی بازی رایانهای هولوگرام دار در کشور سالانه 40میلیون نسخه معادل 80 میلیارد تومان[5] است که البته کل فروش و استفاده از این این محصولات (با اضافه کردن بازیهای بدون هولوگرام و غیر قانونی) چندین و چند برابر این مقدار است. همچنین بررسی ها نشان میدهد ایرانیها بالغ بر 40 میلیون ساعت در روز را صرف استفاده از بازیهای رایانهای می‌کنند[6]. تمام این موارد نشاندهنده ی سودآوری بالای صنایع فرهنگی نوین و اهمیت توجه سرمایه گذاران به این بخش است.
نکته قابل توجه اینکه گرچه چندسال اخیر رهبری به حوزه اقتصاد و فرهنگ توجه ویژه ای داشته اند و در نامگذاری سالها این موضوع کاملا مشخص است، اما تاکنون شاهد تغییرات عمده در تصمیم گیریهای بخش دولتی و بخش خصوصی به سمت تحولات مورد نیاز در «جهادی» اقتصادی نبوده ایم. قطعا یکی از مهمترین تغییرات باید اولویت گذاری و انتخاب هوشمندانه بین فعالیتها و سرمایه گذاریهای تجاری مختلف باشد. انتخابی که نه تنها ثروت فرد و جامعه را افزایش دهد بلکه منجر به تثبیت فرهنگ و ارزشهای ایرانی-اسلامی شود. ادعای اصلی نوشتار فوق بر این است که صنایع فرهنگی مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از این انتخابها و اولویتهاست و لزوم توجه ویژه ی بخش خصوصی- از جنبه ی بازگشت سرمایه ی بالا و سودآوری- و بخش دولتی -از جنبه ی ماموریتی- درآن احساس میشود.
[1] Manufacturing
[2] http://iipdigital.usembassy.gov
[3] فیلم؛ تلویزیون؛ موسیقی؛ تبلیغات و انتشارات؛ تولید سخت افزارهای مرتبط؛ نرم افزار؛ پخش محتوای برخط
[4] گزارش تحلیلی از موسسه فرانسوی مشاوره ی TERA - مارس 2010
[5] مصاحبه ی دکتر مینایی رییس بنیاد ملی بازیهای رایانه ای- 1389
[6] سخنرانی دکتر مینایی رییس بنیاد ملی بازیهای رایانه ای در نشست شهروند الکترونیک و تلفن همراه- 1390
