شبکه ملی اطلاعات - برداشت های درست و نادرست
با خبر شدم که فردا هجدهم فروردین نود و چهار، در مجلس شورای اسلامی، نوبت سوال از وزیر
ارتباطات و فناوری اطلاعات در خصوص شبکه ملی اطلاعات است. در همین رابطه مناسب دیدم
مطلبی که در خصوص تعریف صحیح از شبکه ی ملی اطلاعات و مشکلاتی که در نگاه وزارتخانه به اجرای این شبکه، نوشته بودم را مجددا نشر دهم.
سلام
مدتهاست که از شبکه ملی اطلاعات سخن به میان آمده است . اگر از اهالی فناوری اطلاعات باشید حتما میدانید که قانون ایجاد شبکه ملی اطلاعات، یکی از بندهای قانون برنامه پنجم توسعه است که مربوط به سال 1390 الی 1394 می باشد. در این نوشته میخواهم اندکی به بحث در مورد برداشتهای درست و نادرست از قانون و نحوه ی اجرای این شبکه بپردازم.
«شبکه ی ملی اطلاعات» یکی از موضوعاتی است که سالهاست وزارت
فناوری اطلاعات و ارتباطات موظف به اجرای آن شده و هرسال هم گزارشات جسته گریخته ای
از میزان پیشرفت پروژه هایی همچون فیبررسانی و با
نامهای مختلف مثل شبکه ی ملی مدارس و ... در کالبد «پیشرفت
پروژه ی شبکه ی ملی اطلاعات» ارائه میکند. سازمان فناوری اطلاعات بعنوان داعیه دار
اصلی اجرای این پروژه، در ذیل بیان اهداف کمی این شبکه میگوید: «...این شبکه با
افزایش سرانه ی باند پهن باعث جهش در رشد تولید ناخالص ملی خواهد شد چرا که افزایش
10 درصدی ضریب نفوذ فناوری اطلاعات باعث افزایش تولید ناخالص داخلی کشورهای توسعه ی
یافته به میزان 1.4 درصد شده است...». البته اینکه چگونه ارتباط بین این دو متغیر
که هرکدام به تنهایی متاثر از دهها عامل هستند، در تحقیقات ثابت شده و مبنای
فیبرکشی و این هزینه های گزاف قرارگرفته، خود بحث جدایی را میطلبد. یا اخیرا دبیر
شورای فناوری اطلاعات در مصاحبه ای گفتند [1] «...در ساختار شبکه ملی
اطلاعات باید 60 درصد خانوارها به پهنای باند بالا دسترسی داشته باشند که حداقل
پهنای باند را 2 مگ درنظر گرفته‌ایم؛ اگرچه 2 مگ باند پهن نیست. حدود 17 تا 18 میلیارد
دلار سرمایه‌گذاری در 3 تا 4 سال آینده در این حوزه نیاز است؛ باید 8 ترابیت در اینترنت
بین‌الملل و 40 ترابیت در پشتیبان داشته باشیم...». همانطور که می بینیم عمده ی تمرکز این سازمان ، روی توسعه زیرساخت دسترسی و پهنای باند است .
اما سوال اینجاست که آیا جز این است که با آماده کردن بستر پهن باند، ورود سیل عظیم خدمات و محتوای اینترنتی خارجی را به کشور آسان خواهیم کرد؟ یا اینکه با آسان و ارزانسازی دسترسی به پهن باند و بدون توجه به تحریک سمت عرضه ی محتوا و خدمات داخلی، موجبات اقبال بیشتر عمومی به محتوا و خدمات خارجی میشویم؟ پروژهای که با نام شبکه ی ملی مدارس بعنوان یکی از زیرپروژه های شبکه ی ملی اطلاعات اجرا شده، جز اتصال پرسرعت مدارس به شبکه ی جهانی اینترنت تاکنون چه دستاورد دیگری داشته است؟ آیا توسعه ی شبکه ی ملی، صرفا مفهوم توسعه ی زیرساختی میدهد؟
در بین متصدیان جدید وزارت، این رویکرد به شکل حادتر جریان دارد. بطوریکه مرکز پژوهشهای مجلس در گزارش خود نسبت به لایحه ی بودجه ی این وزارت مینویسد:
«... در لایحه بودجه سال 1393 ، اعتبارات این بخش از رشد قابل توجه 95 درصدی نسبت به لایحه سال 1392 برخوردار بوده است. اختصاص مبلغ 1230 میلیارد تومان به توسعه زیرساخت، خدمات و کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات و شبکه ملی اطلاعات در ردیف های متفرقه است که این مبلغ در صورت تخصیص ، نقش مهمی را در توسعه شبکه ملی اطلاعات که مهمترین تکلیف برنامه پنجم در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات است ایفا می کند. البته در نظر گرفتن این مبلغ عظیم در بخش متفرقه و عدم لحاظ آن در اعتبارات برنامه ای از اصول بودجه نویسی به دور است، ضمن اینکه با توجه به زیاد بودن این مبلغ لازم بود تفکیک بیشتری صورت می گرفت و جزئیات افزونتری در این ردیف ذکر می شدند. مشخص نیست که هر یک از بخش های زیرساخت، خدمات و کاربردها چه سهمی از این مبلغ دارند. بخش محتوا ، کاربردها و خدمات در سال های اخیر از اعتبار لازم برخوردار نبوده اند و این موضوع موجب عدم استفاده بهینه از زیرساخت های ارتباطی کشور شده است. نکته دیگر عدم لحاظ قانون تعیین و وصول حق الامتیاز و حق السهم فعالیت بخش غیردولتی در زمینه پست و مخابرات است. بر اساس این قانون 100 درصد درآمدهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از حق الامتیاز، حق السهم و جرائم باید به بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات اختصاص یابد که با وجود درآمد بیش از 3800 میلیارد تومانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تنها حدود 2400 میلیارد تومان به این بخش اختصاص یافته است....»
حداقل قدری از ورزشکاران یاد بگیریم که قبل از رفتن به میدان مسابقه،
تمرین کرده و خود را آماده میکنند. با روند فعلی اجرای شبکه ی ملی اطلاعات، در
حقیقت با توسعه ی زیرساخت داخلی میدان مسابقه با حجم عظیم محتوای خارجی را فراهم کرده ایم
و سپس بعد از چندسال که دیگر چیزی از بنیان های فکری و فرهنگی جامعه باقی نماند،
تازه به فکر تحریک تولید و عرضه ی محتوا و خدمات مطلوب داخلی خواهیم افتاد.
